Sinopsis

Estatuek beren zuzenbidea erdiesteko duten modua ezin denez inoiz epaiketa bat izan, kanpoko epaitegi baten aurrean baleude bezala, gerra baizik; gerraz eta gerraren atarramentu mesedegarriaz, ordea -hau da, garaipenaz-, zuzenbidea erabaki ezin daitekeenez; bake itun batekin tokian tokiko gerra bati, baina ez gerra egoerari -beti aitzakia berri bat asmatzeari- amaiera ematen zaionez -aitzakiak ezin dira zuzenean bidegabetzat jo, egoera honetan bakoitza bere aferen epailea baita-; legerik gabeko egoeran, zuzenbide naturalaren arabera gizakientzat balio duenak, hots, «egoera honetatik irteteko betebeharra»k, estatuentzako, herrien arteko zuzenbidearen arabera, balio ezin dezakeenez -estatuek, estatu gisa, barrutik zuzenbidezko konstituzio bat dute dagoeneko, eta beste baten zuzenbide kontzeptuen arabera hedatutako konstituzio baten azpian ipini ahal izateko nahiko helduak baitira-; arrazoimenak, legeak moralki ematen dituen botere gorenaren bere tronutik, gerra, zuzenbidezko prozesu gisa, guztiz gaitzesten duenez, eta, aitzitik, bake egoera berehalako betebehar bat bilakatzen duenez -bake egoera hau ezin da, ordea, herrien arteko itunik gabe ez eratu ezta ziurtatu ere-: honengatik guztiagatik, «bake elkargo» -foedus pacificum- dei litekeen elkargo berezi bat egon beharko litzateke. Elkargo hau honako honetan ezberdinduko litzateke bake itunetik -pactum pacis-: bake itunak gerra soil bat amaitzea bilatzen du; elkargo honek, ordea, gerra guztiak betirako amaitzea.